Diyaliz Hastalarında Beslenme Nasıl Olmalıdır?

Böbrek yetersizliği ilerledikçe başta proteinler olmak üzere değişik besin maddelerinde kısıtlanmaya gidileceği önceden yazılmıştı. Böbrekler görevlerini iyice yitirdikten ve hastalar diyalize girmeye başladıktan sonra alınan gıdaların yeniden düzenlenmesi gerekecektir.

Kalori:Diyaliz hastalarında alınması gerekli kalori miktarı hastanın beslenme durumu ile yakından ilgilidir.Hasta şişman ise düşük kalorili diyetlet önerilir.Bu hastalar tatlandırıcı olarak sakkarin vb.ilaçlar kullanarak ekmek,pilav,makarna,şeker gibi karbonhidratlı zengin gıdalar ve yağları az miktarda yemelidir.Yetişkin  bir diyaliz hastasının ortalam olarak bir günde kg başına 35 kalori(yaklaşık 1500 ile 2500 kalori) alması gereklidir.

Protein:Diyalize giren hastaların protein ihtiyacı artar;bunun en önemli nedeni diyaliz sırasında protein yapımında yer alan bazı maddelerin kaybedilmesidir.O nedenle,kronik böbrek yetersizliği döneminin aksine,diyalize giren hastalarda alınan protein miktarı arttırılır.Bu hastalar bir günde kg başına yaklaşık 1 ile 1.5 gr protein almalıdırlar.(örn;60 kg ağırlığındaki bir hasta için 12  numaralı liste) bu proteinlerinde hayvansal kaynaklı olmasına dikkat edilmelidir.

Karbonhidrat:Hastanın ihtiyacı olan kalori miktarına göre,alması gereken karbonhidrak miktarıda değişir.Zayıf hastaların daha fazla,şişman hastaların ise daha az karbonhidratlı gıda almaları gereklidir.Bir günde alınan toplam kalorinin yaklaşık yarısı karbonhidratlardan sağlanmalıdır.

Yağ:Diyaliz sırasında alınması gerekli yağ miktarıda (karbonhidratlı gıdalarda olduğu gibi ) hastanın kilosu ile yakından alakalıdır.Zayıf hastalar için daha fazla,şişman hastalar için ise,daha az yağ gereklidir.Yine önceden anlatıldığı gibi,yemeklerde bitkisel sıvı yağlar(zeytinyağıimısır özü yağı vb.) tercih edilmeli ve tereyağı yada ,iç yağından kaçınılmalıdır.Eller yemeğe hazırlanırken,etrafındaki yağları iyice temizlemelidir.Bir günde alınan kolesterol miktarı 300 mg’ı geçmemelidir.Günlük kalori ihtiyacının yaklaşık %30 ile 40’ı yağlardan sağlanır.

Su:Diyalize giren hastalarının pek çoğunun idrarı yoktur.Bu nedenle su ve sıvı  gıdaların miktarına çok dikkat edilmelidir.
İki diyaliz arasında alınan kilo miktarının  1.5 – 2 kg’ı aşmamasına özen gösterilmelidir.
Eğer fazla sıvı alınacak olursa hem önceden anlatılan ,sıvı fazlalığı ile ilgili sorunlar (kalp yetersizliği,nefes darlığı ,vücutta su birikmesi ,tansiyon yüksekliği) ortaya çıkar;hemde diyaliz sırasında fazla suyun çekilmesine bağlı olarak ,adale krampları ve tansiyon düşüklükleri görülür.Genel olarak yemekler dahil,bir günde alınan sıvı miktarı 1000-1500 m’ı  civarında olmalıdır .Ancak, idrar miktarı çok az olan ve değişik nedenler ile diyalize yeterli sıklıkta giremeyen hastaların daha az sıvı almaları gereklidir.

Tuz:diyaliz hastalarında tansiyon yüksekliği oldukça sık görülür.Alınan tuz miktarı fazla ise, hem tansiyon kontrolü zorlaşır, hem de daha çok su içilir ve kilo alır.Bu nedenle diyaliz hastalarının bir günde alması gereken ortalama tuz miktarı 1-2 gr civarında olmalıdır.Bu amaçla ,yemekler tuzsuz olarak pişirilmeli,üzerine ilave tuz konulmamalı ve turşu,zeytin,peynir gibi fazla tuzlu gıdalar alınmamalı ve tuzsuz ekmek yenilmelidir.Ancak ,bazı hastalarda tuz kısıtlanması gerekmez.Bu hastalar normal tuzlu gıdalar alabilirler.

Potasyum:Diyalize giren hastalarda en sık görülen sorunlardan biri kan potasdyumun çok yükselmesidir.İdrarla potasyum atılamadığı için,bazen bu durum hayati tehlike de yaratabilir.Yapılması gereken ,gıdaların potasyum içerikleri hakkına bilgi sahibi olmak ve yüksek potasyumlu gıdaları diyetten kaldırmaktır.Süt, patates,muz,portakal,kurutulmuş meyveler ve baklagillerde fazla miktarda potasyum bulunduğu unutulmamalı ve bu besinler fazla miktarda yememelidir.Yiyeceklerin potasyum miktarı hakkında ayrıntılı bir liste 1. bölümde verilmiştir.
Bazı hastaların dikkatine rağmen kan potasyumu yüksek çıkabilir.Bu durumda yiyeceklerdeki  potasyumun emilmesini engelleyen bazı ilaçlar(Örneğin Resonium-A)hekiminiz tarafından size verilecektir.
Öte yandan,diğer bazı hastaların potasyum kısıtlamasına ihtiyacı yoktur,hatta bu hastalarda kan potasyumu gereğinden düşük bile çıkabilir.Yapılan kan tahlilerinin sonucuna göre hekiminiz almanız gerekne potasyum miktarı hakkında bilgi verecektir..

Kalsiyum:Kemik hastalığını önleyebşlmek için diyaliz hastalarının hergün belli miktarda kalsiyum almaları gereklidir.Bazı yiyecekler kalsiyumdan zengindir o nedenle bu gıdaların yeterli mikltarda alınması yararlı olur. kalsiyumun en çok içeren gıdalardan biri olan süt ve sütten yapılan yiyeceklerde ()fazla miktarda fosfor da vardır bu gıdaların çok fazla miktarda alınması böbrek hastalarında zararlı olabilecek fosforu arttırır.O zaman bu tür gıdaları çok fazla miktarda almamalıdır.
Yiyecekler ile yeterli kalsiyum çoğu kez alınamadığı için hekiminiz size ilaç şeklindede verecektir.Bu amaçla sık olarak kullanılan kalsiyum karbonat tozunun 2 ile 3 gramı çoğu kez ihtiyacı karşılar.Bu toz,içecekler ile laınan fosforun vücuda emilmesini de önler,o nedenle çift yönlü yarar sağlar.

Fosfor:Alınan proteinler ile (en çok da süt ve süt ürünleri ile) vücuda girer.Diyaliz hastalarının kan fosfor düzeyi genellikle yüksektir.Bu durum kan kalsiyumunda azalmaya ve kemiklerde zayıflamaya yol açar,kan fposforunu düşürebilmek için başta sğt içeren gıdalar olmak üzere,1.bölümde bilgilendirilen ve fazla miktarda fosfor içeren besinlerin olabildiğince az alınması gereklidir diyetle bir günde alınan fosfor miktarı kilogram başına 17 mg’yi geçmemelidir.Ayrıca kan fosforunu düşüren ilaçların kullanılması yararlıdır.

Lif:Sadece böbrek hastalarının değil herkezin fazla miktarda lifli gıda almasının yararlı olduğu saplanmıştır.Lifli gıdalar örnek olarak kepekli ekmek,kuru baklagiller,sebze ve meyveler sayılabilir.Bu tür gıdaların alınması ile hazım kolaylaşır,kabızlık önlenir bağırsak kanseri önlenebilir.Diyaliz hastalarında kabızlık sık olduğu için bu tür gıdaların alınması yararlıdır.Ancak bu yiyeceklerdeki potasyum miktarına her zaman dikkat etmelidir.

Demir:Diyaliz sırasında bir miktar demir vücuttan kaybedilir.Demir eksikliğine bağlı kansızlığı önleyebilmek amacıyla hemen tüm diyaliz hastalarına ağızdan demir hapları veya diyaliz sırasında demir iğneleri uygulanır.
Diğer vitamin ve minareller:Demire benzer şekillerde pek çok vitamin ve minarel diyaliz sırasında kaybedilir….tüm hastaların çok sayıda vitamini… içeren tabletleri kullanması gereklidir.Diyaliz hastalarında …D vitamini yapamadığı için kemik ağrıları,zayıflığı ve bazende kemik kırıkları görülebilir.O nedenle hekiminiz size sık olarak özel D vitamini içeren ilaçları(rocaltrol,Eins-Alpha,One-Alpha)gibi verecektir.Bu ilaçlar kan kalsiyumunu normale getirir ve kemiklerinizi kuvvetlendirir.Diyaliz hastalarında A vitamini zararlı olabilir;bu nedenle hekim kontrolü olmaksızın vitamin ilaçları rastgele kullanılmamalıdır.

Diyaliz hastalarının bir günde almaları gerekli vitamin miktarları tablo de verilmiştir.

 

Vitamin                                                                                             Bir günde alınması gerekli miktar
Vitamin A                                                                                          Gereksiz
Vitamin C                                                                                          60 mg
Vitamin B1                                                                                        1.5 mg
Vitamin B2                                                                                        1.8 mg
Vitamin B3                                                                                        20 mg
Vitamin B6                                                                                        10 mg
Vitamin B12                                                                                      3 mcg
Vitamin D                                                                                          0.25-1 mcg
Vitamin E                                                                                           15 ünite
Vitamin K                                                                                          Gereksiz